रचन: आदि शङ्कराचार्य

 

भज गोविन्दं भज गोविन्दं

गोविन्दं भज मूढमते ।

सम्प्राप्ते सन्निहिते काले

नहि नहि रक्षति डुक्रिङ्करणे ॥ 1 ॥

 

मूढ जहीहि धनागमतृष्णां

कुरु सद्बुद्धिम् मनसि वितृष्णाम् ।

यल्लभसे निज कर्मोपात्तं

वित्तं तेन विनोदय चित्तम् ॥ 2 ॥

 

नारी स्तनभर नाभीदेशं

दृष्ट्वा मा गा मोहावेशम् ।

एतन्मांस वसादि विकारं

मनसि विचिन्तया वारं वारम् ॥ 3 ॥

 

नलिनी दलगत जलमति तरलं

तद्वज्जीवित मतिशय चपलम् ।

विद्धि व्याध्यभिमान ग्रस्तं

लोकं शोकहतं च समस्तम् ॥ 4 ॥

 

यावद्-वित्तोपार्जन सक्तः

तावन्-निजपरिवारो रक्तः ।

पश्चाज्जीवति जर्जर देहे

वार्तां को‌உपि न पृच्छति गेहे ॥ 5 ॥

 

यावत्-पवनो निवसति देहे

तावत्-पृच्छति कुशलं गेहे ।

गतवति वायौ देहापाये

भार्या बिभ्यति तस्मिन् काये ॥ 6 ॥

 

बाल स्तावत् क्रीडासक्तः

तरुण स्तावत् तरुणीसक्तः ।

वृद्ध स्तावत्-चिन्तामग्नः

परमे ब्रह्मणि को‌உपि न लग्नः ॥ 7 ॥

 

का ते कान्ता कस्ते पुत्रः

संसारो‌உयमतीव विचित्रः ।

कस्य त्वं वा कुत आयातः

तत्वं चिन्तय तदिह भ्रातः ॥ 8 ॥

 

सत्सङ्गत्वे निस्सङ्गत्वं

निस्सङ्गत्वे निर्मोहत्वम् ।

निर्मोहत्वे निश्चलतत्त्वं

निश्चलतत्त्वे जीवन्मुक्तिः ॥ 9 ॥

 

वयसि गते कः कामविकारः

शुष्के नीरे कः कासारः ।

क्षीणे वित्ते कः परिवारः

ज्ञाते तत्त्वे कः संसारः ॥ 10 ॥

 

मा कुरु धनजन यौवन गर्वं

हरति निमेषात्-कालः सर्वम् ।

मायामयमिदम्-अखिलं हित्वा

ब्रह्मपदं त्वं प्रविश विदित्वा ॥ 11 ॥

 

दिन यामिन्यौ सायं प्रातः

शिशिर वसन्तौ पुनरायातः ।

कालः क्रीडति गच्छत्यायुः

तदपि न मुञ्चत्याशावायुः ॥ 12 ॥

 

द्वादश मञ्जरिकाभिर शेषः

कथितो वैया करणस्यैषः ।

उपदेशो भूद्-विद्या निपुणैः

श्रीमच्छङ्कर भगवच्छरणैः ॥ 13 ॥

 

का ते कान्ता धन गत चिन्ता

वातुल किं तव नास्ति नियन्ता ।

त्रिजगति सज्जन सङ्गतिरेका

भवति भवार्णव तरणे नौका ॥ 14 ॥

 

जटिलो मुण्डी लुञ्जित केशः

काषायान्बर बहुकृत वेषः ।

पश्यन्नपि च न पश्यति मूढः

उदर निमित्तं बहुकृत वेषः ॥ 15 ॥

 

अङ्गं गलितं पलितं मुण्डं

दशन विहीनं जातं तुण्डम् ।

वृद्धो याति गृहीत्वा दण्डं

तदपि न मुञ्चत्याशा पिण्डम् ॥ 16 ॥

 

अग्रे वह्निः पृष्ठे भानुः

रात्रौ चुबुक समर्पित जानुः ।

करतल भिक्षस्-तरुतल वासः

तदपि न मुञ्चत्याशा पाशः ॥ 17 ॥

 

कुरुते गङ्गा सागर गमनं

व्रत परिपालनम्-अथवा दानम् ।

ज्ञान विहीनः सर्वमतेन

भजति न मुक्तिं जन्म शतेन ॥ 18 ॥

 

सुरमन्दिर तरु मूल निवासः

शय्या भूतलम्-अजिनं वासः ।

सर्व परिग्रह भोगत्यागः

कस्य सुखं न करोति विरागः ॥ 19 ॥

 

योगरतो वा भोगरतो वा

सङ्गरतो वा सङ्गविहीनः ।

यस्य ब्रह्मणि रमते चित्तं

नन्दति नन्दति नन्दत्येव ॥ 20 ॥

 

भगवद्गीता किञ्चिदधीता

गङ्गा जललव कणिका पीता ।

सकृदपि येन मुरारी समर्चा

क्रियते तस्य यमेन न चर्चा ॥ 21 ॥

 

पुनरपि जननं पुनरपि मरणं

पुनरपि जननी जठरे शयनम् ।

इह संसारे बहु दुस्तारे

कृपया‌உपारे पाहि मुरारे ॥ 22 ॥

 

रथ्या चर्पट विरचित कन्थः

पुण्यापुण्य विवर्जित पन्थः ।

योगी योग नियोजित चित्तः

रमते बालोन्मत्तवदेव ॥ 23 ॥

 

कस्त्वं को‌உहं कुत आयातः

का मे जननी को मे तातः ।

इति परिभावय निज संसारं

सर्वं त्यक्त्वा स्वप्न विचारम् ॥ 24 ॥

 

त्वयि मयि सर्वत्रैको विष्णुः

व्यर्थं कुप्यसि मय्यसहिष्णुः ।

भव समचित्तः सर्वत्र त्वं

वाञ्छस्यचिराद्-यदि विष्णुत्वम् ॥ 25 ॥

 

शत्रौ मित्रे पुत्रे बन्धौ

मा कुरु यत्नं विग्रह सन्धौ ।

सर्वस्मिन्नपि पश्यात्मानं

सर्वत्रोत्-सृज भेदाज्ञानम् ॥ 26 ॥

 

कामं क्रोधं लोभं मोहं

त्यक्त्वा‌உ‌உत्मानं पश्यति सो‌உहम् ।

आत्मज्ञ्नान विहीना मूढाः

ते पच्यन्ते नरक निगूढाः ॥ 27 ॥

 

गेयं गीता नाम सहस्रं

ध्येयं श्रीपति रूपम्-अजस्रम् ।

नेयं सज्जन सङ्गे चित्तं

देयं दीनजनाय च वित्तम् ॥ 28 ॥

 

सुखतः क्रियते रामाभोगः

पश्चाद्धन्त शरीरे रोगः ।

यद्यपि लोके मरणं शरणं

तदपि न मुञ्चति पापाचरणम् ॥ 29 ॥

 

अर्थमनर्थं भावय नित्यं

नास्ति ततः सुख लेशः सत्यम् ।

पुत्रादपि धनभाजां भीतिः

सर्वत्रैषा विहिता रीतिः ॥ 30 ॥

 

प्राणायामं प्रत्याहारं

नित्यानित्य विवेक विचारम् ।

जाप्यसमेत समाधि विधानं

कुर्व वधानं महद्-अवधानम् ॥ 31 ॥

 

गुरु चरणाम्भुज निर्भरभक्तः

संसाराद्-अचिराद्-भव मुक्तः ।

सेन्दिय मानस नियमादेवं

द्रक्ष्यसि निज हृदयस्थं देवम् ॥ 32 ॥

 

मूढः कश्चिन वैयाकरणो

डुकृण्करणाध्ययन धुरीणः ।

श्रीमच्छङ्कर भगवच्चिष्यैः

बोधित आसीच्छोदित करणैः ॥ 33 ॥